Kadınların iş yaşamına katılmalarının ve uzun soluklu bir kariyer yapabilmelerinin eşitsizlikle mücadeleye ciddi katkılar sağlayabileceği düşüncesi ile İşte Eşitlik projemizin temel bileşenlerinden birinin Mentorluk Programı olmasını planlamıştık. Bu program ile gerek derneğimizin asil ve aday üyeleri gerekse İstanbul’daki diğer soroptimist kulüplerinin üyeleri olan iş ve meslek kadınlarının birikimlerini iş yaşamına katılmaya hazırlanan genç kadınlara aktarmalarını, böylelikle onların iş yaşamına geçiş, tutunma ve kalıcı olma çabalarına katkıda bulunmayı hedeflemiştik.

Böylesi bir programın danışmanlık ve eğitim sürecini yürütecek uzman bir eğitmen veya kurum arayışımız sonunda Murat Akkaya’nın Öğrenme Ortaklığı felsefesiyle oluşturduğu mentorluk modelinde karar kıldık.

Bu model çerçevesinde ve proje hedefleri doğrultusunda lisans ve yüksek lisans son sınıf öğrencisi kadınlar ile dernek üyelerimizi de içeren deneyimli iş ve meslek kadınlarının eşleştirildiği, yapılandırılmış bir mentorluk programını hayata geçirdik. Gençlerin kendilerini daha iyi tanımaları, eşit fırsatlar elde etmeleri, karşılaşabilecekleri cinsiyetçi uygulamalar ve engellere karşı hazırlıklı, çalışma yaşamında güçlü ve kalıcı olmaları için yapılandırılmış olan bu programı öğrenme ortağı modeli çerçevesinde kurguladık. Ast-üst, usta-çırak ilişkisi kurulmasındansa hiyerarşi olmaksızın, karşılıklı gelişmeye yönelik yetkinliklerin geliştirilmesini temel alan bir model olan öğrenme ortaklığı ve sürecin nasıl işleyeceğine ilişkin eğitimler verdik. Model hem mentorlar hem de mentiler tarafından kısa sürede benimsendi ve Aralık ayında başarıyla tamamlandı. 

Yöntem

Tercih ettiğimiz gelişimsel mentorluk programı kısaca bir öğrenme ilişkisi oluşturulması ve yürütülmesi olarak tanımlanabilir. Öğrenme ortaklarından mentor (yönder) öğrenen bireye (menti), ilişki desteği ile kendini tanıma, farkındalık geliştirme ve öğrendiklerini uygulama sürecinde aktif rol veren kişidir.

Gelişimsel mentorluk ilișkileri karşılıklı anlayış ve güven üzerine kurulu, gizlilik içeren bir ortaklıktır ve hedeflerinin peşinde olan bireyleri desteklemek için iyi bir stratejidir. Asıl amaç, mentinin yaşam ve kariyer becerilerine yönelik bağımsızlığını ve gelişimini desteklemektir. Mentorlar genç mentilerin bilgi birikimi, bakış açıları, yaşam becerileri veya düşünceleri üzerinde önemli dönüşümler gerçekleştirmek üzere öğrenme desteği sunarlar. Özetle, mentorluk programı öğrenme ve gelişimi amaçlayan bir yardımlaşma ve paylaşma ilişkisidir.

Mentor, zamanını, bilgisini ve çabasını kendisinden daha az deneyimli olan mentisinin verimliliğini ve başarısını artırması için gereken bilgi ve becerileri kazanması amacıyla harcar. Menti de aktif olarak mentorunun yardımı ile gelişimini yönlendirir. 

Mentorluk programları dört temel şekilde yürütülebilir; (1) geleneksel birebir mentorluk, (2) grup veya ekip mentorluğu, (3) eş düzey mentorluk, (4) tersine mentorluk. İşte Eşitlik Mentorluk Programı için bizler bire bir mentorluk yapmayı tercih ettik.

 

Hazırlık Süreci

SAGE-İşte Eşitlik Mentorluk Programı ile mentor ve mentilerin öğrenme ortaklığı modeli çerçevesinde iletişim kurup sürdürmelerini sağlayacak yetkinlikleri kazanmalarını planlamıştık. Mentilerin ilişki oluşturma, kendini tanıma, ilişki yönetimi alanlarında öğrenme ve uygulama deneyimi kazanarak bireysel kariyer gelişimlerine daha iyi yön verebilmesine; yaşam ve kariyer deneyimine sahip gönüllü öğrenme ortakları ile birlikte ilerleyerek iş dünyası ile bağlarını/bağlantılarını güçlendirmelerine; çalışma yaşamında karşılaşabilecekleri cinsiyetçi engeller ve zorluklarla baş etme becerilerini kazanırken, iş hayatında kalıcı olmaya yönelik donanıma sahip olabilmelerine katkı sağlamayı hedefledik. Mentorların da süreç boyunca mentilerin iş hayatında ayaklarını daha sağlam basmalarına katkıda bulunabilecek yapılandırılmış süreçleri kadın erkek eşitliğini önceleyerek yönetme becerilerini pekiştirmelerini amaçladık.

Şubat 2019 itibariyle proje ekibimizden Hüray Böke’nin gönüllü program koordinatörlüğü ile proje hedefleri ve amaçları doğrultusunda eğitimleri ve program sürecini kurgulamaya başladık. Murat Akkaya öğrenme ortaklığı modelli mentorluk programının içeriğini projemiz amaçlarına uygun olarak özelleştirdi. İş hayatında cinsiyet eşitliği alanını içerecek şekilde yapılandırılmış bir mentorluk programı oluşturuldu. Bu bağlamda, projemiz kapsamında istihdama katılım, eşit işe eşit ücret, eşit terfi imkanları ve karar mekanizmalarında eşit temsil konularına ilişkin kaynakları da içeren bir bilgi bankası kurulması kararlaştırıldı.

Program eğitimleri içeren hazırlık dönemi ve üç uygulama döneminden oluştu. Nisan ayında mentor ve menti eğitimlerinin yapılması, eşleştirilen mentor-mentilerin MayısHaziran aylarındaki 1. dönemde aralarındaki ilişki uyumunun sağlanması ve mentilerin kendilerini daha iyi tanımaya ve hedeflerini belirlemeye yönelik bir dizi uygulamayı gerçekleştirmeleri, Temmuz-Eylül arasındaki 2. dönemde düzenli iletişim sürdürülürken, mentilerin ilk dönemin kazanımlarını uygulamaya geçirmeye yönelik planlamalarını tamamlamaları, Ekim-Aralık aylarındaki 3.dönemde ise, iş yaşamında cinsiyet eşitliğine ilişkin farkındalık artırıcı çalışmaların tamamlanmasının yanı sıra ilk dönemde kararlaştırılan hedeflerin gerçekleştirilmesi için somut adımlar atılması planlandı.

Şubat ayında programa dâhil olacak mentor ve menti adaylarına çağrılar hazırlandı. Aynı zamanda program destek ekibi de oluşturuldu. Mentor adayları için dernek içinden ve İstanbul’daki soroptimist kulüpleri nezdinde çağrıya olumlu yanıt veren üyeler eğitime davet edildi. Menti adayları lisans son sınıf ve yüksek lisans öğrencileri arasından üyelerimiz ve proje ekibinin araştırmalarıyla belirlendi. Proje koordinatörü tarafından adaylara gönderilen Mentor ve Menti Aday Başvuru Formları değerlendirilerek adaylar netleştirildi. İletişim için Mentor ve Mentiler için ayrı ayrı WhatsApp ve e-posta grupları oluşturuldu.

Eğitmenimiz Murat Akkaya’nın hazırladığı eğitim kitapçıkları ve sunum dokümanları ile katılım sertifikaları eğitimler öncesinde proje görünürlük kurallarına uygun olarak bastırıldı, eğitim alanı olağan hazırlıkları tamamlandı. Ayrıca proje hedeflerimiz doğrultusunda Ölçme ve Değerlendirme ekibimiz mentor ve mentiler için tutum ölçeği ve kişisel tarzlar anketlerini hazırladı.

Eğitimler ve Uygulama Süreci

Mentor Becerileri Geliştirme Eğitimleri 13-14 Nisan 2019 tarihlerinde tamamlandı. Murat Akkaya tarafından verilen eğitime Etiler Kulübü asil ve aday üyelerinin (17) yanı sıra Boğaziçi (1), İstanbul (2), Levent (1), Marmara (1), Pendik (4), Şişli (2) soroptimist kulüplerinden üyeler katıldı. Kayıt yaptıran 2 kişi eğitimde bulunamadı, toplamda 28 kişi mentorluk eğitimi sertifikası almaya hak kazandı. Menti adaylarımız 27 Nisan 2019 tarihinde düzenlenen Menti Eğitimi’ne katılarak sertifikalarını aldı. Menti eğitimi de Murat Akkaya tarafından verildi. Toplam 32 öğrencinin kayıt yaptırdığı eğitime lisans ve yüksek lisans öğrencisi 25 kadın katıldı.

Eğitimlerin tamamlanmasıyla programa devam etmek isteyen 25 mentor ve menti adayı, başvuru formları ve eğitimler esnasında doldurdukları profil tercih formlarında belirttikleri beceri, uzmanlık alanı, hobiler, programdan beklenti ve yaşadıkları semt gözetilerek program koordinasyon ekibi tarafından Kasım 2019 sonuna kadar 7 ay süresince toplam 6-8 görüşme yapmak üzere eşleştirildi.

Sürecin yönetimini kolaylaştırmak amacıyla her 6 çift için, Program Koordinatörüne bağlı bir Grup Koordinatörü belirlendi. Programın koordinasyon ekibinde de yer alan Murat Akkaya süreci İşte Eşitlik Proje Direktörü Gül Üstün, Proje Koordinatörü Azize Namdar, Mentorluk Programı Koordinatörü Hüray Böke, Grup Koordinatörleri Sinem Ilgın, Serap Ilgın, Azize Namdar ve Özlem Şimşek ile birlikte yürüttü.

28 Nisan 2019 tarihinde mentor ve mentiler eğitim sertifikalarını birbirlerine vererek tanıştılar ve ilk görüşmelerini de aynı gün gerçekleştirdiler. Eşleştirme toplantısı sonrasında, mentor ve mentilere Grup Koordinatörlerinin iletişim bilgileri verildi, kaynak bilgi dokümanları paylaşıldı.

Mentorluk programı dönemi planladığı şekilde uygulandı. Mayıs-Haziran döneminde ilişkide uyum, kendini tanıma, hedef belirleme görüşmeleri yapıldı. Bu görüşmeleri desteklemek amacıyla yaşam çemberi oluşturma; amaç, hedef, bireysel gelişim planı oluşturma; 4 adım modeli; vizyon gelecek resmimiz; SWOT analizi geliştirme; öğrenme stillerimiz; davranış tarzlarımız; değerlerimiz; Hollanda mesleki tercih envanteri gibi kaynaklar paylaşıldı. Görüşmeler koordinasyon ekipleri tarafından aylık olarak izlendi. Herkes telefon görüşmeleriyle aranarak destek ihtiyaçları sorgulandı, gerektiğinde uzman, bilgi, ek kaynak ve doküman sağlandı.

Mentorluk Programı Değerlendirme Toplantıları

İşte Eşitlik Mentorluk Programı iki farklı yaklaşımla değerlendirildi. Bunlardan ilki, proje kapsamında taahhüt edildiği üzere, mentilerin Tutum Ölçeği ve Kişisel Tarzlar anketleri ile hesaplanan dayanıklılık puanlarında program sonunda başlangıca kıyasla %10 gelişme kaydedilip edilmediğinin ölçülmesi yoluyla gerçekleştirildi. Bu çalışma için mentor da kontrol grubu olarak kullanıldı. Ayrıca, programın sağlık durumu gerek başlangıçta uygulanan ve beklentileri sorgulayan anketler, gerekse her değerlendirme toplantısı öncesi doldurulan süreç değerlendirme anketleriyle takip edildi ve başarısı değerlendirildi. Ayrıca mentor ve mentilerin hem sözlü hem yazılı görüş ve yorumları da alındı.

 

İlk değerlendirme toplantısı 1. dönemin sonunda 27 Haziran 2019 tarihinde gerçekleştirildi. Toplantı öncesi koordinasyon ekibince mentor ve mentilere süreç değerlendirme anket formları gönderildi. Anketler Murat Akkaya tarafından değerlendirildi. Mentorlar ve mentiler için ayrı ayrı organize edilen toplantılarda, her bireyin eşleşmesine ilişkin kişisel gözlem ve görüşleri alındı. İlk üç aylık dönemin kişiler bazında ve toplu olarak değerlendirmesi sonucu sorunlar saptandı, çözümler oluşturuldu. Anket sonuçları 1. dönem sonunda, ortalama iki görüşmenin tamamladığını ve sürecin %90 oranlarında başarılı geri bildirimle yürüdüğünü gösteriyordu.

Birinci dönem sonunda, Koordinasyon Ekibi ile yaptıkları görüşmeler sonucunda, bir mentor ve menti çifti karşılıklı anlaşma ile programa devam etmemeye karar verdiklerini bildirdiler.

Değerlendirme toplantısı sonuçlarına paralel olarak hem cinsiyet eşitliğine ilişkin kaynaklar hem de Kariyer Değerlendirme ve Amaçlar, Yaşam Çemberi, Sıfatlar Çemberi gibi araçlar mentor ve mentilerle paylaşıldı. Ayrıca 19 Ekim 2019’da düzenlenen Farklı Yönleriyle Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Eğitimi’ne programa katılan tüm mentorlar ve mentiler de davet edildi.

İkinci değerlendirme ve kapanış toplantımız 4 Aralık 2019’da gerçekleştirildi. Toplantı öncesinde yine süreç değerlendirmesi için anket formlarını yönlendirdik, sonuçları danışmanımız ve koordinasyon ekibimizle değerlendirdik, mentor ve mentilerle ayrı oturumlarda paylaştık. Programın başarısına ilişkin değerlendirmeler Tablo 4’te özetlenmiştir. Ayrıca mentor ve mentiler kendi oturumlarında süreç hakkındaki kişisel gözlem ve değerlendirmelerini ileterek geri bildirimde bulundular.

Mentiler

*Doğrudan iş arayışına geçmeden önce altyapımı sağlamlaştırmak için hedefler koyduk. Mentorum bu hedeflerle ilgili kaynaklar önerdi. Hedeflerimizi somutlaştırmak için çalışmaya başladım. Mentorum da süreçte güçlü bir denetim mekanizması oluşturuyor. Tam olarak programdan beklentim de buydu.

*Mentorumla birçok ortak paydada kesiştiğimizi düşünüyorum. Kendimi onun geçmiş halim gibi görüyorum, bu yüzden bilgi ve deneyiminden oldukça yararlandığımı düşünüyorum. Networkü geniş olduğu için beni 0’dan 6 noktasına getirmiş bile olabilir.

Mentorlar

* Gençlerin bakış açılarını ve teknoloji konusundaki yenilikleri öğreniyorum. Gündemi gençlerin gözünden takip etme fırsatı buluyorum.

* Mentimin belirlediği gelişim alanlarında çalışmaması veya koyduğu hedef için çaba sarf etmemesi karşısında esnek, sakin ve anlayışlı olabilmeyi öğrendim. 

 

Proje hedefi olarak, mentorluk program ile mentilerin kişisel tarzlar anketi ve tutum ölçeği skorları ile ölçümlenen ortalama dayanıklılık skorlarında %10’luk bir artış öngörmüştük. Program başında ve sonunda uygulanan anket ve ölçeklerin değerlendirilmesi bize programı mentilerin kişisel güç açısından 10 puanlık (% 19) bir artışla tamamladığını göstermektedir.